Cyanuurzuur en chloorstabilisator: Wanneer chloor (niet) optimaal werkt

Wat is cyanuurzuur?

Allereerst: we houden deze handleiding zo eenvoudig mogelijk, daarom geven we de chemie erachter niet 100% correct weer, maar vereenvoudigen we deze enorm. Dit is echter geen nadeel voor het begrip en voor optimale resultaten bij de waterverzorging in het zwembad. Cyanuurzuur (nauw verwant aan isocyanuurzuur en heeft dezelfde werking) is een stof

• die wordt gebruikt om organisch chloor te produceren
• die handmatig en apart aan het zwembadwater kan worden toegevoegd

Wat is organisch chloor?

In ons assortiment zwembadchemicaliën vind je vrijwel uitsluitend biologische chloorproducten. In tegenstelling tot anorganisch chloor is organisch chloor gemakkelijker te gebruiken voor beginners en vaak ook voor gevorderden. Enerzijds omdat het pH-neutraal is, niet kalkhoudend en anderzijds omdat de chlorering stabieler en betrouwbaarder is. Organisch chloor kenmerkt zich door het feit dat het altijd cyanuurzuur bevat!

Hoe werkt cyanuurzuur?

Afhankelijk van het gehalte aan cyanuurzuur in het zwembadwater kan het effect positief of negatief zijn. Over het algemeen kan men zeggen: als de hoeveelheid niet te hoog is, zijn de positieve effecten zeer gewenst.

Stabilisator

Cyanuurzuur verbindt zich met chloor en voorkomt dat dit chloor direct inwerkt. Dit betekent dat de werkingsduur van chloor langer en constanter is. In plaats van snel en gewelddadig te zijn, werkt chloor na verloop van tijd. Daarom wordt cyanuurzuur ook wel een chloorstabilisator genoemd. Dus als je een product als de chloorstabilisator van Steinbach ziet, is het niets meer dan cyanuurzuur.

UV-bescherming

Het tweede, minder bekende effect is dat cyanuurzuur chloor beschermt tegen afbraak wanneer de blootstelling aan UV-stralen hoog is. Vooral op zomerse dagen en als de zon hoog staat, komt er veel UV-straling in het zwembadwater. Deze straling breekt effectief chloor af – chloor gaat verloren zonder zijn taak als ontsmettingsmiddel te hebben vervuld. Dit negatieve effect treedt in de regel vooral op in lagen nabij het oppervlak en kan een diepte van ongeveer een meter bereiken. Aan cyanuurzuur gebonden chloordeeltjes worden echter niet opgelost. Ze kunnen daarom later werken. Bijvoorbeeld in de late namiddag, wanneer de UV-stralen weer afnemen.

Chloorstabilisator: Er zijn nadelen als de dosering te hoog is!

Het is van het grootste belang om te begrijpen dat chloor niet desinfecteert zolang het gebonden is aan cyanuurzuur. Het streven zou moeten zijn dat gemiddeld slechts 20-40% van het chloor wordt gebufferd. In geen geval meer, want anders lijdt het desinfectie-effect veel te veel!

Correct omgaan met chloorstabilisator (= cyanuurzuur)

De belangrijkste eigenschappen op een rij:

• Bij een te laag cyanuurzuurgehalte vindt de desinfectie te ongelijkmatig en te snel plaats
• Als er te veel chloorstabilisator in het water zit, daalt de desinfectieprestatie te veel
• Bij een te hoog cyanuurzuurgehalte kan een effectieve desinfectie alleen worden gehandhaafd door meer chloor toe te voegen
• Cyanuurzuur breekt niet vanzelf af!

Er zijn dus twee scenario's die we moeten overwegen:

• Het gebruik van chloortabletten of multitabs en de daarmee gepaard gaande constante ophoping van cyanuurzuur
• De handmatige toevoeging van chloorstabilisator aan anorganisch chloor (voorbeeld: calciumhypochloriet of zoutwatersystemen met natriumhypochloriet) Laten we daar eens apart naar kijken.

Geval 1: Regelmatig gebruik van chloortabletten

Dit is meestal het geval voor de meeste thuisgebruikers die zwembaden gebruiken, zoals framezwembaden, opblaasbare zwembaden of stalen wandzwembaden. Hoe weet je of je organisch chloor gebruikt? Hiervoor zijn de volgende tips:

• Uitspraken als "ph-neutraal" of "pH-stabilisator" vind je op de verpakking. Alleen organisch chloor heeft geen invloed op de pH in het water.
• Troclosene-natrium, symclosene of trichloorisocyanuurzuur wordt gespecificeerd als het actieve ingrediënt in het betreffende veiligheidsinformatieblad

Als dit bij jou het geval is, is het actieve chloor, oftewel het vrije chloor, van organische aard. Bij gebruik komt cyanuurzuur altijd vrij in het water. Merk op dat de meeste gegranuleerde chloorproducten ook cyanuurzuur bevatten. Dit geldt bijvoorbeeld voor het chloorgranulaat van Steinbach of dat van Pool Professional.

De ophoping van cyanuurzuur in het zwembad

Eerst het goede nieuws: zelfs als er voortdurend chloorstabilisator in jouw water terechtkomt, zijn de extra hoeveelheden bij normaal gebruik van chloortabletten meestal binnen een seizoen nog in orde. Als je echter te veel chloreert of als je een of meer shockchloreringen toevoegt, kan zich tegen het einde van het seizoen te veel cyanuurzuur ophopen. Hierdoor kan het in het ergste geval gebeuren dat jouw water groen kleurt, terwijl de pH-waarde van jouw water in orde is en er ook voldoende vrij chloor aanwezig is. De oplossing? Meet cyanuurzuur (afgekort tot "CYA") als je niet zeker bent van het cyanuurzuurgehalte in het zwembad. Merk op dat veel watertesters deze waarde niet kunnen meten. Maar er zijn een paar teststrips en zoals bijvoorbeeld de pooltester van Poollab, die deze waarde kan meten. De CYA-waarde wordt gegeven in "parts per million". Tussen 8-15 is optimaal - daar moet je voorzichtig mee zijn. Je kunt naar 25 of hoogstens 30 gaan als je het zwembadwater goed verzorgt. Maar als de waarde hoger is dan 30, raden we je ten zeerste aan om deze te verlagen. We laten je hieronder zien hoe je dit doet.

Geval 2: Het handmatig en gericht toevoegen van chloorstabilisator

Gebruik je een zoutwatersysteem voor jouw zoutwaterzwembad? Vergeet dan niet dat er tijdens het proces natriumhypochloriet wordt gevormd - dit is anorganisch, vrij chloor. Geval 2 is ook van toepassing bij direct en bewust gebruik van anorganisch vrij chloor. In principe kunnen in deze gevallen chloorstabilisatoren worden gebruikt. Maar aan de ene kant zal de chlorering niet erg gelijkmatig zijn en is er geen beschermende buffer tegen zonnestraling. Met anorganische chloortabletten kan dit misschien acceptabel zijn, aangezien tabletten na verloop van tijd regelmatig en gelijkmatig oplossen, maar bij zoutwatersystemen ligt dit anders.

Zoutwatersystemen zonder cyanuurzuur? Geen goed idee

In de regel draaien zoutwatersystemen elke dag één of meer uren achter elkaar. Meerdere circuits zijn bij veel chlorinatoren niet mogelijk (althans in geautomatiseerde vorm). Dit betekent: Gedurende een beperkte tijd worden er verhoogde hoeveelheden ontsmettingsmiddel in het water gebracht, maar het zal snel worden verbruikt door de reactie met organische stoffen (micro-organismen zoals bacteriën, algen, virussen, troebele stoffen, enz.). Bij fel zonlicht komt de extra afbraak door UV-stralen er bovenop. In de praktijk kan dit betekenen dat er lange tijd geen vrij chloor in jouw zwembadwater zit! Hetzelfde geldt als je een hottub met zoutelektrolyse gebruikt - alleen is het daar nog erger, omdat een hottub normaal gesproken wordt gebruikt bij 30+ °C.

De oplossing: Steinbach chloorstabilisator

Steinbach biedt cyanuurzuur genaamd Steinbach Chlorstabilisaat voor handmatige toevoeging. Het is een granulaat in de vorm van klonten. Hier is een kleine gids om te helpen:

1. Voeg 10 gram Steinbach chloorstabilisator toe voor elke kubieke meter zwembadvolume
2. Je kunt de stabilisator wegen of optisch opnemen in de maatbeker. 10 gram komt overeen met 15 ml.
3. We raden aan om de chloorstabilisator apart in een emmer op te lossen en vervolgens met draaiend filtersysteem in het zwembad te gieten.

Toelichting: Aangezien cyanuurzuur moeilijk uit het zwembadwater te verwijderen is, dien je eerder te laag dan te hoog te doseren. Daarom zijn we gebleven bij het onderstaande doseringsadvies van Steinbach.

Het oplosproces

Kenmerkend voor de toevoeging van cyanuurzuur is één ding: het lost in het zwembadwater op, maar meestal heel langzaam en stroperig. Met een beetje pech kan het ontbindingsproces enkele dagen duren. Daarom raden we aan om je chloorstabilisator op te lossen in een emmer zeer warm water. Zelfs bij hoge watertemperaturen is het oplosproces niet zo eenvoudig - maar het is aanzienlijk beter dan bij 15 °C of 25 °C. We vullen een emmer van 10 liter met ongeveer 50-70 °C heet water en voegen dan de Steinbach Chloorstabilisator toe. Roer daarna een beetje en een goed deel moet opgelost zijn, wat je in het zwembadwater kunt gieten. Mogelijk moet je dit proces meerdere keren herhalen totdat al het cyanuurzuur is opgelost. Omdat cyanuurzuur niet vanzelf afbreekt, is er in ieder geval enige troost door dit proces zelden te hoeven doorlopen. Afhankelijk van de omstandigheden één keer per jaar of slechts één keer over meerdere jaren.

Cyanuurzuur en de meting van vrij chloor: niet zo triviaal!

De algemene aanbeveling is dat het vrije chloor in het zwembad tussen 0,3-0,6 mg-l moet zijn. Als er echter bijvoorbeeld 30 ppm cyanuurzuur in het zwembadwater kan worden gemeten, dan is slechts ongeveer 40% van het chloor beschikbaar voor desinfectie. (Trouwens: als de pH 7,5 of hoger is, verlaagt dat de hoeveelheid vrij chloor nog verder!) Voorbeeld: Je meet 0,4 mg per liter vrij chloor, maar tegelijkertijd meet je 30 ppm cyanuurzuur. Met een zeer goede pH-waarde van 7,0 kun je ervan uitgaan dat jouw echte chloorwaarde slechts 0,16 is! Dus verlaag ofwel het cyanuurzuur (niet te veel - het bufferende effect is opzettelijk!) of verhoog de hoeveelheid vrij chloor.

Het CYA-niveau in het zwembad verlagen

Het kan gebeuren dat je uitspraken hoort als: "De pH is op 7,0 en het chloor op 0,5. Waarom wordt mijn zwembad nog steeds groen?". Dan vraag je wat het cyanuurzuurgehalte is en meestal is het antwoord: "Ik heb 70 ppm gemeten". Dat is veel te hoog. Deze waarde moet dringend omlaag! Helaas wordt cyanuurzuur niet vanzelf afgebroken.

Om het cyanuurzuurgehalte te verlagen, moet het zwembad evenredig worden geleegd en moet er vers water worden toegevoegd.